ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃគម្រប់ខួប៣៣ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១-២០២៤ ចូលឆ្នាំទី៣៤
ដល់ថ្ងៃខួបនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះ យើងតែងឃើញជាការបង្ហាញទស្សនៈនៃយល់ឃើញផ្សេងៗគ្នាទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀង២៣តុលា។ អ្នកខ្លះយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះវាអស់សុពលភាពហើយ ហើយក៏មានអ្នកខ្លះយល់ថា វាមិនទាន់អស់សុពលភាពនោះទេ និងអ្នកខ្លះទៀតមានជំហកណ្ដាល។
បើនិយាយពីកិច្ចព្រមព្រៀង គឺយើងត្រូវគិតពីចំណុចមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖
-តើដើមចមអ្វីខ្លះដែលបណ្ដាលឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស?
-តើអ្វីទៅជាកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១?
-តើកិច្ចព្រមព្រៀង២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ អស់សុពលភាព ឬនិងប្រសិទ្ធភាពហើយឬនៅសម្រាប់កម្ពុជា?
បើយើងនិយាយពីថ្ងៃគម្រប់ខួប២៣តុលា យើងហ្នឹងឃើញនៃទិដ្ឋភាពនៃការលើកឡើងទស្សនៈផ្សេងៗគ្នា ពី២៣តុលានោះ ដោយក្រុមគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញថា វាអស់សុពលភាពហើយ តែក្រុមអ្នកប្រឆាំង បានបង្ហាញថាវានៅមានសុពលភាព។ អ៊ីចឹងយើងពិនិត្យមលើលខ្លះៗ ថាកាត្តាអ្វីខ្លះដែលបណ្ដាលឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀង២៣តុលា?
ក្រោយបញ្ចប់សង្គ្រាមត្រជាក់ ទើបសម្រចបានកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពី ការបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា ហៅថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា។ ឆន្ទៈ២៣តុលា វាមានទាំងអន្តរជាតិ វាមានទាំងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ ឬហៅថាអាស៊ានទាំង៦ និងបណ្ដាប្រទេសមហាអំណាច ព្រមភាគីកម្ពុជា (ចតុភាគាភី)ផងដែរ។ ប្រទេសមហាអំណាច និងអន្តរជាតិ បានយល់ឃើញពីវិបត្តិនៅកម្ពុជា៖
-ដោយយល់ឃើញថា ក្រោយបញ្ចប់សង្គ្រាមត្រជាក់ កម្ពុជា នៅមិនទាន់បានបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅឡើយ
-ដោយយល់ឃើញថា ប្រទេសមហាអំណាចដែលជាអ្នកបង្ករវិនាសកម្មនៅកម្ពុជា ត្រូវតែសងមកកម្ពុជាវិញនៅសន្តិភាព ស្ថេរភាព និងភាពសុខសាន្ត
-ដោយយល់ឃើញថា ប្រជាជនខ្មែរ ដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងតាមព្រំដែននៃប្រទេសកម្ពុជាមួយចំនួន រស់ក្នុងទុក្ខវេទនា ត្រូវការសុខសន្តិភាព មិនត្រូវការសង្គ្រាមបន្តទៀតទេ
ទើបប្រទេសមហាអំណាច ប្រទេសក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិ បានពន្លឿនការបង្កើតនៃកិច្ចព្រមព្រៀង២៣តុលានេះ ដែលតួអង្គដ៏សំខាន់ គឺព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ និងលោកហ៊ុន សែន។
ទោះជាឃើញមានប្រវត្តិមុនកិច្ចព្រព្រៀងនេះ មានការរៀបចំឱ្យមានជំនួបរវាងមេដឹកនាំខ្មែរតាំងពីឆ្នាំ១៩៨២ និងជាបន្តបន្ទាប់ក្ដី ក៏ប៉ុន្តែសង្គ្រាមត្រជាក់នៅតែបន្ត និងមិនទាន់បានបញ្ចប់ ដែលមិនអាចធ្វើឱ្យកិច្ចព្រៀមព្រៀងស្ដីពីការបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា ទទួលបានជាលទ្ធផល។ ក្រោយបានបញ្ចប់សង្គ្រាមត្រជាក់ ទើបប្រសិទ្ធភាពនៃការពន្លឿនកិច្ចព្រមព្រៀងនោះមានសក្ដានុពល។
សំណួរ សួរថាហេតុអ្វីបានជារដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ចង់បានកិច្ចព្រៀមព្រៀងបញ្ចប់ជម្លោះនៅកម្ពុជានេះដែរ? បើរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញបានក្ដោបវិសាលភាពទឹកដី នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងប្រជាសាសន៍ជាង៨០%នៃទូទាំងប្រទេសទៅហើយ។ ចាំបាច់អីទទួលកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលប្រគល់អំណាចទៅឱ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រង និងចាត់ចែងរឿងនយោបាយ និងការរៀបចំប្រទេសកម្ពុជា? ហើយរងចាំអំណាចណាមួយដែលទទួលបានតាមរយៈការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ? ឬជឿជាក់ថា បានអំណាចនឹងមកវិញឬអត់?
ដោយកត្តាចំណុចខ្សោយរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ ផ្នែកលិខិតគតិយុត្ត ផ្នែកផ្លូវច្បាប់អន្តរជាតិ និងការដាក់សម្ពាធពីប្រទេសមហាអំណាចមួយចំនួន ទើបអាចដាក់សម្ពាធមកកាន់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញដែលមានវៀតណាមនៅពីក្រោយ គិតពិចារណាថា គួរតែចុះកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសហើយធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតាមលក្ខខណ្ឌណាមួយដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា។ ចំណុចខ្សោយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ គឺខ្លួនមិនមានអាសនៈនៅក្នុងអង្គការសាហប្រជាជាតិទេ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៦ មក អាសនៈរបស់កម្ពុជានៅអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺមានលោកខៀវ សំផន ជាអ្នកតំណាងសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ឫរដ្ឋកម្ពុជា ឫសាធារណៈរដ្ឋប្រជានិមិតកម្ពុជា មិនមានអាសនៈនៅអង្គការសហប្រជាជាតិទេ ដូច្នេះតាមផ្លូវគតិយុទ្ធ ឫតាមផ្លូវច្បាប់អន្ទរជាតិ រដ្ឋាភិបាលនេះមិនស្របច្បាប់ទេ ដែលធ្វើឲអន្តរជាតិ និងប្រទេសមហាអំណាច និងប្រទេសក្នុងតំបន់ អាចដាក់សម្ពាធមករដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ។
នេះគឺជាដើមចមខ្លះៗ ដែលនាំឱ្យមានកើតកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។ នៅក្នុងខ្លឹមសារកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស មានបីរ៉ូម៉ាំងធំ ដែលក្ដោបខ្លឹមសារទាំងអស់។ មួយធំ (I) សំដៅទៅលើតួនាទី សិទ្ធិអំណាចទាំងឡាយរបស់អ៊ុនតាក់។ ពីរធំ (II) និយាយអំពីការបញ្ចូលខ្លឹមសារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិសេរីភាព និងដែនអធិបតេយ្យផ្សេងៗនៃបូរណភាពដែនដី ដែលមិនអាចរំលោភបាន ទៅក្នុងរដ្ធធម្មនុញនៅពេលដែលក្រោយការបោះឆ្នោត និងក្រោយបង្កើតសភាធម្មនុញ ហើយរដ្ធធម្មនុញត្រូវចូលជាធរមាន។ បីធំ (III) និយាយលើកអំពី ការស្ដា និងការកសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ ត្រង់នេះ យើងឃើញថា អង្គការសងប្រជាជាតិ បានចំណាយថវិកាខ្ទង់២៥ពាន់លានដុល្លារ សម្រាប់ប្រតិបត្តិការ ការបោះឆ្នោត ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ ការកសាងសង្គម និងហេចដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្តមួយចំនួន។ នៅខាងលើ យើងបាននិយាយអំពីដើមចម និងខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសរួចហើយ បន្ទាប់យើងនឹងនិយាយអំពី ថាតើកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ២៣តុលា វានៅមានសុពលភាពឬយ៉ាងណា?
យើងឃើញថា ក្នុងមួយធំ (I) មានមាត្រាមួយបានចែងអំពីការបង្កើត និងការរំលត់តួនាទី និងសិទ្ធិអំណាច ភារកិច្ចរបស់អ៊ុនតាក់ ដែលត្រូវបញ្ចប់នៅពេលរដ្ឋធម្មនុញ្ញចូលជាធរមាន និងក្រោយរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានបង្កើតឡើង។ រីឯខ្លឹមសារនៃពីរធំ (II) ក៏ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ រួចទៅហើយដែរ ហើយការស្ដារ និងការកសាងឡើងវិញនៃប្រទេសកម្ពុជា ក៏ត្រូវបានអនុវត្តន៍រួចហើយដែរ។ ប្រសិនបើ ក្នុងចំណុចមួយធំ (I) ពីរធំ (II) និងបីធំ (III) ត្រូវបានបំពេញអស់ហើយ សួរថា កិច្ចព្រមព្រៀងនៃទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ នៅមានសុភាពដែរឬយ៉ាងណា?
សម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស វាមិនទាន់អស់សុពលភាពនោះទេ ព្រោះថា ទី១, វាមិនមានមាត្រាណាមួយ ឬប្រការណាមួយ ឬខ្លឹមសារណាមួយ ដែលចែងពីការកំណត់សុពលភាពនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះឡើយ។ ទី២, មិនទាន់មានប្រទេសហត្ថាលេខីណាមួយ បានធ្វើជាលិខិតគតិយុត្តបញ្ចប់នូវតួនាទីរបស់ខ្លួន ឬដកខ្លួនចេញ ក៏នៅឡើយដែរ។ ទី៣, កិច្ចព្រមព្រៀង ឬសន្ធិសញ្ញា ឬអនុសញ្ញាទាំងឡាយណា មិនដែលមានមាត្រា ឬប្រការណាមួយចែងពីការបញ្ចប់សុពលភាពនៃលិខិតគតិយុត្តទាំងអស់នោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំក៏យល់បន្ថែមទៀតថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ វានឹងអស់សុពលភាពនៅពេលដែល រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ ចូលជាធរមាន។ ហេតុអ្វី ខ្ញុំសន្និដ្ឋានបែបនេះ?
យើងលើកពីចំណុចមួយនៅក្នុងខ្លឹមសារនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ បានលើកពីឯករាជ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ បើនិយាយពីឯករាជ្យភាពរបស់កម្ពុជា គឺយើងនិយាយអំពី ការដឹកនាំ ចាត់ចែងនយោបាយ ទំនាក់ទំនង ការទូត សេដ្ឋកិច្ច លនិងល ដោយកម្ពុជា អត់ត្រូវមានការពីភាក្សាជាមួយប្រទេសណាមួយ ឬរងចាំប្រទេសណាមួយយល់ព្រម ឬមិនយល់ព្រមនោះទេ។ អ៊ីចឹងយើងមើលទៅកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ថាដែនសមត្ថកិច្ចនៃការសម្រេច ត្រូវសម្រេចដោយប្រទេសកម្ពុជា ឬត្រូវសម្រេចដោយប្រទេសហត្ថាលេខី? ច្បាស់ណាស់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ត្រូវសម្រេចដោយអ៊ុនតាក់ ឬប្រទេសសហហត្ថលេខី។ វាមិនផ្ទុយពីស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទៅហើយ ដែលរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានចែងថា កម្ពុជា ជារដ្ឋឯករាជ្យ។
មួយវិញទៀត ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ បានចែងថា កិច្ចព្រមព្រៀង សន្ធិសញ្ញា អនុសញ្ញាទាំងឡាយណា ដែលផ្ទុយពីស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវចាត់ទុកជាមោឃៈ។ អ៊ីចឹង យើងសួរថា បើកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស វាផ្ទុយពីស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា តើវានៅមានសុពលភាពឬយ៉ាណា?
ទោះយ៉ាងណា យើងមិនអាចសន្និដ្ឋានថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសអស់សុពលភាពទាំងអស់បានដែរ ក៏ប៉ុន្តែវាគ្មានប្រសិទ្ធភាពណាមួយសម្រាប់យកមកអនុវត្តន៍នៅកម្ពុជា ដូចក្នុងអន្តរកាលនោះឡើយ។ ដោយសារតែ វាត្រូវការប្រទេសហត្ថលេខីមកសើរើ។ ចង់សើរើទាល់តែយើង ឬប្រទេសណាមួយទៅបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសមហាអំណាចទាំងប្រាំនៃសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ ដែលមានឥទ្ធិពលក្នុងលោក ឱ្យរួមគ្នាជាឯកច្ឆនសើរើកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសនេះ ហើយមានការយល់ព្រមពីប្រទេស១៩នៃបណ្ដាប្រទេសហត្ថលេខីផង។
ជារួម ខ្ញុំយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស២៣ តុលា វានៅមានសុពលភាពបន្តិចបន្តួច ក៏ប៉ុន្តែវាគ្មានប្រសិទ្ធភាពអនុវត្តសម្រាប់កម្ពុជាឡើយ។
ដោយ៖ កែវ មាលា
